Rozporządzenie EUDR – co to jest i dla kogo jest ważne?

W ciągu ostatnich trzech dekad świat stracił aż 420 milionów hektarów lasów, co odpowiada powierzchni większej niż terytorium całej Unii Europejskiej (źródło: Food and Agriculture Organization). Między innymi takie niepokojące dane zmotywowały UE do wprowadzenia rozwiązań mających na celu zatrzymanie tej niekorzystnej tendencji. Rozporządzenie EU Deforestation Regulation (EUDR) jest odpowiedzią na rosnące problemy związane z wylesianiem oraz degradacją środowiska naturalnego. Czym dokładnie są regulacje EUDR i kogo one dotyczą?

EU Deforestation Regulation w skrócie EUDR to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 z dnia 31 maja 2023 r. dotyczące zasad udostępniania na rynku Unii Europejskiej oraz wywozu z niej wybranych towarów i produktów, które są powiązane z problematyką wylesiania i degradacji lasów. Jednocześnie uchyla ono wcześniejsze rozporządzenie (UE) nr 995/2010, tworząc bardziej kompleksowe regulacje mające na celu ograniczenie negatywnego wpływu handlu na środowisko leśne.

Celem rozporządzenia EUDR jest zagwarantowanie, że produkty wprowadzane na rynek Unii Europejskiej oraz eksportowane z niej nie będą przyczyniały się do wylesiania ani degradacji lasów na całym świecie. Mimo że problem wylesiania na terenie UE jest stosunkowo niewielki, wprowadzone przepisy obowiązują jednakowo zarówno towarów pochodzących wewnątrz Unii, jak i tych importowanych spoza niej. Takie podejście zapewnia zgodność regulacji z wymogami Światowej Organizacji Handlu (WTO) i stanowi skuteczne narzędzie walki z globalnym zjawiskiem degradacji zasobów leśnych.

Inicjatywa ta ma również na celu ograniczenie emisji dwutlenku węgla generowanego przez sektor użytkowania gruntów. Emisje te wynikają przede wszystkim z wycinki drzew, które pełnią funkcję pochłaniaczy CO2, oraz z praktyk rolniczych takich jak orka, która uwalnia zgromadzony w glebie węgiel, przyczyniając się do wzrostu emisji gazów cieplarnianych. Ponadto rozporządzenie EUDR ma przeciwdziałać rozszerzaniu się obszarów rolniczych na tereny leśne wykorzystywane do produkcji surowców sprzyjających wylesianiu i degradacji lasów. Dodatkowe cele obejmują wzmocnienie ochrony praw człowieka i społeczności lokalnych, podniesienie transparentności łańcuchów dostaw, rozwój współpracy międzynarodowej oraz promowanie innowacji w sektorze leśnym.

Rozporządzenie EUDR obejmuje określony katalog towarów i produktów wymienionych w załączniku I do rozporządzenia. Dotyczy to nie tylko samych surowców, ale także wyrobów zawierających te towary, wyprodukowanych z ich użyciem lub powstałych w wyniku karmienia zwierząt tymi surowcami. Wśród produktów objętych regulacjami znajdują się: drewno, kakao, kawa, olej palmowy, kauczuk, soja oraz bydło. Regulacje EUDR dotyczą produktów niezależnie od ich miejsca pochodzenia, co oznacza, że także wyroby powstające na terenie Unii Europejskiej podlegają tym przepisom, a producenci muszą się do nich stosować.

Rozporządzenie na temat wylesiania nakłada nowe wymagania na różnorodne podmioty wprowadzające do obrotu lub eksportujące produkty objęte regulacją w ramach działalności gospodarczej. Obowiązki te dotyczą szerokiego kręgu podmiotów. W przypadku kawy, do przestrzegania wymogów zobowiązani są importujący kawę, jej producenci działający na rynku krajowym – nawet gdy zakupili surowiec od importera, który spełnił swoje obowiązki wynikające z EUDR – oraz firmy eksportujące produkty zawierające kawę.

Wśród podmiotów, które muszą przestrzegać przepisów EUDR, znajdują się:

Podmioty zobowiązane do stosowania rozporządzenia muszą spełnić trzy warunki, aby móc wprowadzić produkty na rynek Unii Europejskiej lub je z niego eksportować.

Po pierwsze, produkty nie mogą przyczyniać się do wylesiania. Po drugie, ich produkcja musi być zgodna z obowiązującym prawem państwa, w którym zostały wyprodukowane. Po trzecie, konieczne jest złożenie oświadczenia o należytej staranności potwierdzające spełnienie wymogów dotyczących tych produktów.

Zgodnie z art. 9 rozporządzenia, podmioty zobowiązane są do gromadzenia i przechowywania danych, dokumentów oraz informacji potwierdzających, że produkty spełniają warunki z art. 3, przez okres pięciu lat od daty ich wprowadzenia do obrotu lub wywozu. Artykuł ten zawiera także szczegółową listę wymaganych informacji, które muszą zostać przechowane.

Złożenie oświadczenia o należytej staranności stanowi formalny dowód, że przedsiębiorstwo dokonało odpowiednich działań, aby zweryfikować zgodność produktów z zasadami rozporządzenia. Oświadczenie to musi być złożone elektronicznie przed wprowadzeniem produktów na rynek UE lub przed ich wywozem, a jego brak uniemożliwia legalny obrót objętymi regulacjami towarami.

Wprowadzenie rozporządzenia EUDR wymusi na przedsiębiorstwach w Europie dostosowanie się do bardziej surowych wymogów dotyczących monitorowania i dokumentowania pochodzenia swoich produktów. Firmy będą musiały wdrożyć systemy zapewniające, że ich działalność nie przyczynia się do wylesiania lub degradacji lasów.

W praktyce oznacza to większe wymagania w zakresie przejrzystości oraz odpowiedzialności w całym łańcuchu dostaw, co może skutkować wzrostem kosztów administracyjnych i operacyjnych. Jednak na dłuższą metę firmy, które przestrzegają tych regulacji, zyskają na zaufaniu oraz lojalności klientów, coraz bardziej doceniających zaangażowanie w zrównoważony rozwój i odpowiedzialność ekologiczną.

Regulacje EUDR zaczną obowiązywać w pełnym zakresie od 30 grudnia 2025 roku dla dużych i średnich przedsiębiorstw, natomiast mikro i małe firmy zyskają dodatkowy okres przejściowy do 30 czerwca 2026 roku.

Firmy, które skutecznie wdrożą przepisy, będą mogły budować transparentne i wiarygodne łańcuchy dostaw, wpisujące się w unijną strategię zielonej transformacji i cele ESG.